Κρίνοντας από τους παράλληλους μονολόγους που αρθρώνονται στο Κυπριακό μεταξύ των ηγετών των δύο κοινοτήτων, όλο και περισσότερο ορθώνεται μπροστά μας ένα τεράστιο δίλημμα, το οποίο ως φάντασμα πλανάται πάνω από την Κύπρο, από την Πάφο έως και τα νησιά Κλείδες της Καρπασίας. Λύση Ομοσπονδίας ή Λύση 2 Κρατών;
Ας μην μιλήσουμε για το στοίχημα της λύσης Ομοσπονδίας και τα πλεονεκτήματα που θα προκύψουν για το σύνολο του πληθυσμού από την επανένωση της Κύπρου. Ας εστιάσουμε στο σενάριο που συνήθως αποφεύγουμε, αλλά βρίσκεται στο τραπέζι αυτή τη στιγμή. Την πορεία δηλαδή από την de facto στην de jure διχοτόμηση, δηλαδή στο αίτημα για λύση δύο κρατών, όπως επιμένουν να υποστηρίζουν η Άγκυρα και ο Ερσίν Τατάρ από το 2021.
Δύο κράτη
Τι σημαίνει λύση δύο κρατών; Ας επιχειρήσουμε να καταγράψουμε τι στην πράξη σημαίνει λύση δύο αναγνωρισμένων και ανεξάρτητων κρατών στην Κύπρο, για τους Ελληνοκυπρίους και τους Τουρκοκυπρίους.
* Για τους Ελληνοκυπρίους λύση δύο κρατών σημαίνει ότι το ε/κ κρατίδιο θα έχει γύρω στο 70-72% του εδάφους της Κύπρου. Σημαίνει ότι θα έχει 183 χλμ. σύνορα απέναντι σε ένα τ/κ κράτος πλήρως εξαρτώμενο στρατιωτικά και οικονομικά από την Τουρκία. Οι Ελληνοκύπριοι δεν μπορούν να εμπιστευτούν την Τουρκία. Κανένας λαός στην περιοχή δεν εμπιστεύεται την Τουρκία όταν ακούει συνεχώς τον κ. Ερντογάν να μιλά για τα σύνορα της καρδιάς του και για γαλάζιες πατρίδες. Στην πράξη βλέπουμε προβληματικές σχέσεις με όλους τους γείτονές της, δηλαδή την Ελλάδα, το Ιράκ και κυρίως τη Συρία. Κανένας δεν διεκδικεί τίποτε από την Τουρκία. Η Τουρκία διεκδικεί από όλους κάτι. Με λίγα λόγια, μια λύση δύο κρατών για να μπορεί να γίνει αποδεκτή από τους Ε/Κ απαιτούνται ουσιαστικές εγγυήσεις της Δύσης. Όταν το ζητά μια τεράστια χώρα όπως η Ουκρανία δεν μπορεί να μην το ζητά η Κύπρος, αφού με λύση δύο κρατών δεν θα έχει απέναντί της τους Τουρκοκυπρίους αλλά θα βρεθεί αντιμέτωπη με την οριστική τουρκοποίηση της βόρειας Κύπρου, με μια δηλαδή ανεξέλεγκτη ροή πληθυσμού εξ Ανατολίας, η οποία θα αλλοιώσει όχι μόνο την ταυτότητα των Τουρκοκυπρίων, αλλά θα απειλεί ολόκληρη την Κύπρο. Με άλυτο το Κυπριακό και την προοπτική μιας ομοσπονδιακής λύσης οι Τ/Κ σήμερα αντιστέκονται στις μαζικές πολιτογραφήσεις Τούρκων, κάτι που φαίνεται και στις εκλογές που πραγματοποιούνται στο λεγόμενο κράτος τους το οποίο ακόμα κυβερνάται από Τ/Κ πολιτικούς.
* Από την άλλη, έχει άραγε προβληματισθεί αρκετά ο Ερσίν Τατάρ όταν κάνει με τόση ευκολία αναφορά σε λύση δυο κρατών; Για τους Τουρκοκυπρίους λύση δυο κρατών σημαίνει έλεγχο ενός 28-30% εδάφους της νήσου Κύπρου. Σημαίνει διεθνή αναγνώριση η οποία θα προκύψει μετά από χωριστή αίτηση των Τ/Κ για ένταξη στα Ηνωμένα Έθνη. Αν αυτό το κράτος βέβαια θα είναι κατ' όνομα ανεξάρτητο αλλά στην πράξη μια ακόμα επαρχία της Τουρκίας, αυτό θα φανεί στη συνέχεια. Το σίγουρο, αν αναγνωριστεί ανεξάρτητο τ/κ κράτος, είναι ότι αναγκαστικά θα μείνει εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αυτό στην πράξη σημαίνει κατάργηση του πρωτοκόλλου 10 με βάση το οποίο η Κύπρος εντάχθηκε ολόκληρη στην ΕΕ. Συνεπακόλουθα οι Τουρκοκύπριοι θα πάψουν να είναι Ευρωπαίοι πολίτες και βεβαίως θα τους αφαιρεθούν τα Ευρωπαϊκά Διαβατήρια. Δεν νομίζουμε ότι θα βρεθεί Ε/Κ πολιτικός ο οποίος θα αποδεχτεί μαζική μετακίνηση Τ/Κ στη νότια Κύπρο για να συνεχίσουν να είναι Ευρωπαίοι πολίτες. Η Κυπριακή Δημοκρατία, επιπλέον, και πολύ περισσότερο οι Βρυξέλλες δεν θα έχουν κανένα λόγο να συμπεριφέρονται στους Τ/Κ ως μέλη της ΕΕ, κυρίως λόγω του ότι το κρατίδιο αυτό θα λειτουργεί ως υποτελές, οικονομικά και κυρίως πληθυσμιακά, στην Τουρκία. Αυτή η ισχυρή πιθανότητα μάλλον εκμηδενίζει και την προοπτική το νέο τ/κ κράτος να υποβάλει αίτηση για ένταξη στην ΕΕ και αυτή να γίνει αποδεκτή. Ως Ε/Κ αυτή την αίτηση θα πρέπει να την υποστηρίξουμε, το σίγουρο όμως είναι ότι η λύση δύο κρατών δεν αφήνει περιθώρια στους Τουρκοκυπρίους να παραμείνουν ταυτόχρονα και Ευρωπαίοι πολίτες.
Η λύση δύο κρατών παραπέμπει σε μια συμφωνία μεταξύ Ε/Κ και Τ/Κ με κάποιες εδαφικές διευθετήσεις και στη συνέχεια, για τους λόγους που αναφέραμε πιο πάνω, ύψωση ενός τεράστιου τείχους το οποίο θα απαιτήσουν κατά κύριο λόγο οι Ε/Κ εθνικιστές, ώστε οι μετακινήσεις από βορά προς νότο να είναι απόλυτα ελεγχόμενες.
Λύση Ομοσπονδίας
Η λύση Ομοσπονδίας, η οποία υιοθετήθηκε με τις συμφωνίες υψηλού επιπέδου το 1977 και 1979, δεν ήταν ποτέ μια εύκολη λύση, ωστόσο είχε κάποια πλεονεκτήματα, υπό την έννοια ότι επένδυε στην επανένωση Ε/Κ και Τ/Κ και όχι στη διχοτόμηση της Κύπρου.
Για να επιτευχθεί βέβαια κάτι τέτοιο έπρεπε να προκύψουν μια σειρά πολιτικές παραδοχές οι οποίες θα έρχονταν να κατακρημνίσουν διαδοχικά και το ελληνοκυπριακό, αλλά και το τουρκοκυπριακό αφήγημα.
Οι Ελληνοκύπριοι έπρεπε να παραδεχτούν διάφορα: Πρώτον, ότι η Κύπρος δεν είναι ένα ακόμα ελληνικό νησί. Δεύτερον, ότι το αίτημα της Ένωσης με την Ελλάδα δεν είναι εφικτό, ως εκ τούτου ανήκει οριστικά στην Ιστορία. Τρίτον το ανεξαρτητο κυπριακό κράτος του 1960 απέτυχε λόγω του ότι οι Ε/Κ δεν πίστεψαν ποτέ ειλικρινά σε αυτό, απεναντίας, όπως το έθεσε και ο Πρόεδρος Μακάριος, το είδαν ως ένα βήμα πριν την Ένωση. Τέταρτον, αντιμετώπιζαν πάντα τους Τ/Κ ως δεύτερης κατηγορίας πολίτες αρνούμενοι να τηρήσουν ακόμα και βασικές διατάξεις των Συνθηκών Ζυρίχης -Λονδίνου που είχαν υπογράψει, όπως π.χ. τα χωριστά δημαρχεία και τις ποσοστώσεις στις προσλήψεις δημοσίων υπαλλήλων.
Ταυτόχρονα οι Τ/Κ έπρεπε να κάνουν επίσης μια σειρά από παραδοχές: Πρώτο, να δεχτούν ότι πάντα ως κοινότητα ζητούσαν και διεκδικούσαν περισσότερα από όσα τους αναλογούσαν στην Κύπρο. Δεύτερον, ότι συνεχώς κρύβονταν πίσω από τη στρατιωτική ισχύ της Τουρκίας για να διασφαλίσουν τις υπερβολικές τους αξιώσεις. Τρίτο, με ελάχιστες εξαιρέσεις, έπαιξαν το παιχνίδι του διαίρει και βασίλευε των Άγγλων, δείχνοντας να μην τους ενοχλεί καθόλου η κατοχή της Κύπρου από τους Βρετανούς. Στην Ινδία, τουλάχιστον μέχρι την Ανεξαρτησία της χώρας, ινδουιστές και μουσουλμάνοι συμπορεύτηκαν κατά της Αποικιοκρατίας. Τέταρτον, ούτε αυτοί πίστεψαν στην Κυπριακή Δημοκρατία αφού με την πρώτη δυσκολία εγκατέλειψαν το κράτος του 1960 και επέστρεψαν στην πολιτική του ταξίμ. Ακόμα και ο πιο μετριοπαθής Τ/Κ ηγέτης, ο Φαζίλ Κουτσιούκ, το 1957 στο βιβλίο του με τίτλο «The Cyprus Question - A Permanent Solution -To Κυπριακό Ζήτημα - Μια Μόνιμη Λύση», είχε στο εξώφυλλό του τον χάρτη μιας Κύπρου διχοτομημένης κατά μήκος του 35ου παραλλήλου.
Παραδοχές
Οι παραδοχές αυτές δεν φαίνεται να έχουν γίνει από καμιά πλευρά, γι' αυτό και η λύση Ομοσπονδίας δεν ήρθε ποτέ. Στην πραγματικότητα, και με βάση την παράθεση των πιο πάνω δεδομένων, η λύση Ομοσπονδίας είναι πολύ πιο δύσκολο εγχείρημα από τη λύση δύο κρατών. Για να φτάσουμε στη λύση Ομοσπονδίας χρειάζεται πέρα από παραδοχές και η εγκατάλειψη μιας ιστορικής ψευδαίσθησης που ακούγεται συχνά και στις δύο κοινότητες. Ότι Ε/Κ και Τ/Κ ζήσαμε για αιώνες μαζί και ότι δεν έχουμε τίποτε να χωρίσουμε. Είναι αλήθεια ότι ως κατεχόμενες κοινότητες, είτε υπό οθωμανικό είτε υπό βρετανικό ζυγό, υπήρξαν στιγμές ουσιαστικής συνεργασίας. Όταν βέβαια οι δύο κοινότητες κλήθηκαν να συγκυβερνήσουν μετά τις συνθήκες του 1960, όχι μόνο απέτυχαν να το κάνουν, αλλά οι δρόμοι που επιχείρησαν να περπατήσουν και το 1963 και το 1974 βάφτηκαν στο αίμα. Εν κατακλείδι αυτό που απαιτείται για μια λύση Ομοσπονδίας εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης σήμερα είναι πολιτική ωριμότητα. Να αποδείξουμε δηλαδή στην πράξη ότι κάτι μάθαμε από το παρελθόν μας. Μπορούμε;
